Янги таҳрирдаги Солиқ кодекси билан қандай янгиликлар жорий қилинмоқда?

Қонунчилик палатасида Солиқ кодексининг янги таҳрирдаги лойиҳаси юзасидан қизғин муҳокамалар кетмоқда. Унда белгиланган ҳар бир норма муҳокама этилиб, тегишли таклиф ва тавсиялар билдирилмоқда.

Қонунчилик палатаси депутатлари томонидан “2020 йил учун Ўзбекистон Республикасининг  Давлат бюджети тўғрисида”ги қонун қабул қилингандан кейин Солиқ кодексининг янги таҳрири лойиҳаси кўриб чиқиш эҳтиёжи туғилган, дейилади парламент сайтида.

Солиқ кодексининг янги таҳрирдаги лойиҳаси парламент қуйи палатасига келиб тушган кундан бошлаб, лойиҳани биринчи ўқишда кўриб чиқиш учун тайёрлаш ишларига масъул қўмита — Бюджет ва иқтисодий ислоҳотлар қўмитаси ҳузурида депутатлар, парламент қуйи палатасининг Давлат бюджети бошқармаси мутахассислари, экспертлар, ҳукумат ва Давлат солиқ қўмитаси вакилларидан иборат ишчи гуруҳи тузилди ҳамда унинг биринчи йиғилиши ўтказилди.

2019 йил 23 ноябрдан бошлаб иш гуруҳи йиғилишларида лойиҳа концептуал жиҳатдан кўриб чиқилмоқда. Муҳокамалар давомида солиқ тўловчилар қамровини оптималлаштириш ҳисобига солиқ юкини камайтириш, солиқ солиш тизимини соддалаштириш, солиқ маъмуриятчилигини такомиллаштириш ҳамда кодекс нормаларининг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва бошқа қонунларига зид келмаслигини таъминлаш, айниқса, инсофли солиқ тўловчиларни рағбатлантириш масалаларига алоҳида эътибор қаратилмоқда.

Янги таҳрирдаги Солиқ кодекси лойиҳаси тўғридан-тўғри амал қиладиган ҳужжатга айланиши лозим. Шу боис, лойиҳани парламент қуйи палатасининг мажлисида биринчи ўқишга тайёрлаш ишига масъулият билан ёндашилмоқда.

Лойиҳага солиқ ставкаларини тартибга солувчи қонуности ҳужжатлари қоидалари ҳам сингдирилган. Ҳужжатда амалдаги Солиқ кодексининг умумий (солиқ маъмуриятчилиги масалалари) ва махсус (солиқларни ҳисоблаш ва тўлашнинг асосий қоидалари) қисмларга бўлинишини кўзда тутадиган тизим сақлаб қолинган.

Лойиҳада саккизта йўналиш, шу жумладан, умумэътироф этилган халқаро меъёрлар ва солиқ стандартлари, бошқа мамлакатлар тажрибасини ҳисобга олган илғор, синовдан ўтган усуллар, шунингдек, маҳаллий ва халқаро экспертларнинг хулосалари инобатга олинган. Қўшимча қиймат солиғи (ҚҚС) ва уни ҳисоблашдаги янгиликларга алоҳида эътибор қаратилган.

Амалдаги тартибга кўра, Ўзбекистон Республикасининг норезидентлари учун қўшимча қиймат солиғи Ўзбекистон Республикаси резидентлари томонидан тўланар эди. Киритилаётган янги қоидаларга биноан, Ўзбекистон Республикаси норезидентлари мамлакатимиз ҳудудида амалга оширган оборотларидан мустақил равишда ҚҚС тўловчилари сифатида қатнашадиган тартиб ўрнатилмоқда. Янги таҳрирдаги лойиҳа билан, шунингдек, ҚҚС тўлашга ўтаётган хўжалик юритувчи субъектлар ҚҚС тўловчилари сифатида махсус рўйхатдан ўтказилиши таклиф этилмоқда.

Амалдаги тартибга кўра, амалда мулкни (хизматларни) текин бериш ҚҚСга тортилар эди. Киритилаётган янгиликка биноан, эндиликда мулкни (хизматларни) текин бериш ҚҚСга тортилмайди (агар текин бериш иқтисодий асосланган бўлса). Яъни, мулкни (хизматларни) беғараз равишда топшириш бўйича ҚҚС тўланмайдиган тартиб жорий этилиши кўзда тутилмоқда.

Шунингдек, Солиқ кодексининг янги таҳрирдаги лойиҳасида солиқ солинадиган база борасида ҳам янгилик киритилмоқда. Унга кўра, солиқ солинадиган базани бозор нархлари асосида аниқлаш тартиби жорий этилмоқда.

Бундан ташқари, амалдаги асосий воситалар бўйича ҚҚС суммаси 12 ёки 36 ой ичида ҳисобга олиниши кўзда тутувчи тартиб чиқариб ташланиб, эндиликда асосий воситалар бўйича бир марталик ҚҚС ҳисобга олиниши жорий этилади.

Яна бир муҳим янгилик шуки, энди ногиронларнинг жамоат бирлашмалари иштирок этадиган юридик шахслар томонидан сотиладиган товарлар ва хизматлар қўшимча қиймат солиғидан озод қилинади. Яъни, ногиронларнинг бирлашмалари томонидан таъсис этилган корхоналар реализация қиладиган товарларни (хизматларни) ҚҚСдан озод қилиш таклиф этилмоқда.

Лойиҳада қўшимча қиймат солиғини қайтариш тартиби бўйича ҳам янгиликлар киритиляпти. Маълумки, амалдаги кодексга биноан, ҳисобга олинадиган қўшимча қиймат солиғи суммасининг ҳисобланган солиқ суммасидан ошиб кетса, ҚҚС бўйича келгусидаги тўловлар ҳисобига қопланар эди. Таклиф этилаётган янги тартибга кўра, энди солиқ тўловчиларга ҚҚС бўйича ҳисобга олинган исталган ортиқча тўловларни қайтариш тартиби белгиланмоқда.

Киритилаётган янгиликларга кўра, хорижий сайёҳлар учун ҚҚС «Tax free» тамойили асосида қайтарилади. Яъни, чет эллик сайёҳлар Ўзбекистонда сотиб олинган товарларга ҳисобланган ҚҚСни қайтариш имкониятига эга бўлади.

Қўшимча қиймат солиғи ставкаси 20 фоиздан 15 фоизга туширилгани ҳам мустаҳкамланмоқда.