“Hokimlar va fermerlar o‘rtasidagi bog‘liqlikni uzish kerak” - Suma Chakrabarti bilan O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi haqida suhbat

O‘zbekiston prezidentining iqtisodiy rivojlanish, boshqaruv va xalqaro hamkorlik bo‘yicha maslahatchisi Suma Chakrabarti “Hoshimov iqtisodiyoti”ga bergan intervyusida qishloq xo‘jaligidagi to‘siqlar va hukumat yerni sotishga hali tayyor emasligi haqida gapirdi.

Iqtisodchi Behzod Hoshimov “Hoshimov iqtisodiyoti” loyihasida Suma Chakrabarti bilan suhbatda o‘tgan asrning oxirida ko‘plab davlatlar yer islohotini boshlab, qishloq xo‘jaligidagi hosildorlik ularning rivojlanishiga sabab bo‘lgani, biroq O‘zbekiston bu borada harakat qilmagani haqida gapirdi.

“Ko‘pgina Osiyo mamlakatlari, ayniqsa Sharqiy Osiyo, 1980-90-yillar oxirida, hech bo‘lmaganda yer islohotini boshlagan. Shunday qilib, ular qishloq xo‘jaligini isloh qilishdi. Xitoy va boshqa mamlakatlar dehqonlarga yer berishdi, natijada qishloq xo‘jaligi hosildorligi ularning o‘sishi va rivojlanishiga olib keldi. 

O‘tgan 30 yil ichida O‘zbekiston, menimcha, qishloq xo‘jaligini isloh qilish yo‘nalishida harakat qilmadi. Hukumat qancha paxta va bug‘doy olinishida asosiy rolni o‘ynaydi. Asosan qishloq xo‘jaligida iqtisodiyotni boshqarish mavjud, bu dehqonlarning mahalliy hokimiyatga bog‘liqligini oshiradi. Bilasizmi, dehqonlar mehnati samarasini fermerlarning o‘zlari qo‘lga kiritmaydi. Shunday qilib, unumdorlikni oshirish uchun rag‘bat yo‘q”, — dedi iqtisodchi.

Prezident maslahatchisidan bu holat nima sababdan sodir bo‘layotgani haqida so‘raldi. Suma Chakrabarti O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligida to‘siqlar borligi, sarmoyadorlar yo‘qligi haqida gapirdi.

“Men O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligi sohasini o‘rganmaganman. Lekin menimcha, sohadagi davlatning roli, har yili ma'lum miqdorda mahsulot sotib olish, hokimlar va fermerlar o‘rtasidagi munosabatlar, qishloq xo‘jaligiga katta cheklovlar borligi kabi masalalar batafsilroq ko‘rib chiqilishi kerak bo‘lgan jihatlardir.

Shunday qilib, ayni paytda, davlat hali siz aytgan narsalar uchun ijaraga berilgan yer uchastkalarni sotishdan voz kechishga imkon beradigan yer islohotiga rozi bo‘lishga tayyor emasligi aniq.   

Shunday qilib, mahsuldorlik oshishi kerak, bu biroz ko‘proq kapital talab qiladi. Sarmoyadorlar o‘zlarida mavjud bo‘lgan zamonaviy boshqaruv usullarini olib kelishadi, menimcha, bu texnologiya va fermer xo‘jaliklarini boshqarishda yordam beradi. Men bu haqda kam ma'lumotga egaman, lekin ko‘pchilik menga mahalliy hokimlarning o‘zini tutishidan shikoyat qilgan. Asosan, ular uchun eng yaxshi foiz stavkalariga ega bank va fermerlar mustaqilligini ta'minlash uchun hokimlar va fermerlar o‘rtasidagi bog‘liqlikni uzish kerak.

Shuning uchun ko‘pchilik menga bu har doim O‘zbekistonda juda nozik masala ekanligini aytadi. Chunki yalpi ichki mahsulotning katta qismi qishloq xo‘jaligiga to‘g‘ri keladi, lekin soha unchalik unumli emas.

Men klaster tizimining ishlashini yoki ishlamasligini ko‘rib chiqmoqchiman, bu mening rejamda bor. Menimcha, bu katta muammo. Men, shuningdek, Yer to‘g‘risidagi yangi kodeks va u qayerda muhimligini ko‘rishni xohlayman. Menimcha, korrupsiyaga qarshi yangi farmon ham bor, unda hokimlarga alohida e'tibor qaratilgan. Bu sohani ham o‘zgartirish mumkinmi yoki yo‘qligini bilish uchun bularning barchasi qiziq. Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyotni yanada yaxshiroq qilish uchun katta islohotlarga muhtoj sektor”, — deydi Suma Chakrabarti.