Украинанинг шарқдаги ютуғи: уруш 200-кунидаги асосий воқеалар

Россиянинг Украинага кенг кўламли ҳарбий бостириб киришининг 200-кунида, 11 сентябр, якшанба куни рус қўшинлари қўшни давлатнинг босиб олинган аҳоли пунктларини назорат остида сақлашга уринишларини давом эттирди. Украина Қуролли кучлари ва унинг ҳудудий мудофаа бўлинмалари агрессияга қаршилик кўрсатмоқда. Украина бўлинмаларининг Харкив вилоятидаги қарши ҳужуми давом этмоқда. Уришаётган томонлар вакилларининг баёнотларини мустақил манбалардан текширишнинг иложи йўқ.  

Россия қўшинлари Харкив области ҳудудини деярли бутунлай тарк этиб, Оскил дарёсининг нариги қисмида, Луганск области билан чегарадаги кичик бир қисмини ўз назорати остида сақлаб қолишди. Бу Россия Мудофаа вазирлиги томонидан 11 сентябр куни эрталаб бўлиб ўтган кундалик брифингда кўрсатилган назорат остидаги ҳудудлар харитасида белгиланган.

Идора томонидан бир кун олдин эълон қилинган харитадан маълум бўлишича, рус қўшинлари минтақанинг шимоли ва шарқидаги ҳудудларни, жумладан Купянск ва Изюм шаҳарларини назорат қилган. Янгиланган харитада фақат минтақанинг шарқидаги кичик ҳудудлар Россия назорати остида деб белгиланган. Шу билан бирга, идора вакили Игор Конашенковнинг сўзларига кўра, Украина Қуролли кучлари бўлинмалари Россия томонидан назорат қилинадиган ҳудуд чегарасида жойлашган. 

Украина Қуролли кучлари бош қўмондони Валерий Залужний Украина ҳудудининг 3000 квадрат километри озод қилингани ва украиналик қўшинлар Россия билан чегарагача илгарилагани ҳақида маълум қилди. «Харкив йўналишида биз нафақат жануб ва шарққа, балки шимолга ҳам ҳаракатлана бошладик. Давлат чегарасига етиб боришига 50 километр қолди», — деди у. Бир кун аввал Украина президенти Володимир Зеленский сентябр бошидан бери 2000 квадрат километрга яқин ҳудуд озод қилинганини айтганди. 

Шу билан бирга, Залужний рус қўшинларидан озод қилинган Байрак, Новая Гусаровка, Шчуровка ва Олховатка қишлоқларидан фотосуратларни эълон қилди. «Россия қўшинларининг ғурур билан «Москва», «Омск» ва «Питер» деб атаган кучли мустаҳкамланган ҳудудларини эгаллаб олиши Балаклия, Изюм ва Купянскка қарши ҳужумга ўтишга имкон берди», деди бош қўмондон. 

«Қўшинларимизнинг Харкив йўналишидаги муваффақиятли қарши ҳужуми натижасида рус қўшинлари ўз позицияларини қизғин тарзда тарк этиб, вақтинча босиб олинган ҳудудларга ёки Россия ҳудудига ўлжа билан қочиб кетишмоқда», - дейилади Қуролли кучлари Бош штабининг кечки ҳисоботида. Аввалроқ Украина ҳарбий қўмондонлиги «ҳарбий хизматчилар хавфсизлиги сабабли» ҳозирча аниқ аҳоли пунктлари ҳақида хабар бермаслигини тушунтирган эди. 

Украина томони, шунингдек, 150 га яқин россиялик ҳарбийлар Харкив областининг Боршчева ва Артёмовка қишлоқлари ҳамда Луганск областининг Сватово шаҳридан колоннада жўнаб кетганини даъво қилмоқда. «Херсон областида ҳам босқинчилар айрим аҳоли пунктларидаги ўз позицияларидан чекинди», — дейилади Бош штаб ахборотида. 

Днипропетровск ва Харкив областлари ҳукумати Россиянинг муҳим инфратузилма объектларига зарба бергани ҳақида хабар қилди, бу эса минтақалардаги баъзи аҳоли пунктларини электр ва сувсиз қолдирди. «Руслар энергетика инфратузилмасига зарба беришди. Улар жанг майдонидаги мағлубиятларни қабул қила олмаяпти», деб ёзди Днипропетровск области маъмурияти раҳбари Валентин Резниченко ўзининг Telegram-каналида. 

«Зарба натижасида шаҳарнинг кўплаб ҳудудларида электр энергияси йўқолди. Худди шу сабабга кўра, ўша ҳудудларда сув йўқ - насослар ишламаяпти», - деди Харкив мэри Игор Терехов. У зарбани Украина Қуролли кучлари муваффақиятлари учун рус қўшинларининг «қабиҳлиги ва сурбетлиги» деб атаган. Президент девони раҳбари маслаҳатчиси Михаил Подолякнинг тушунтиришича, ҳужум Харкивдаги 5-ИЭСга қилинган.

«Харкив ва Донецк областлари тўлиқ қувватсизланган, қисман - Запорижжя, Днипропетровск, Суми. Россиялик террорчилар террорчилар бўлиб қолмоқда ва муҳим инфратузилмага зарба бермоқда. Ҳарбий объектлар йўқ, мақсад - одамларни ёруғлик ва иссиқликсиз қолдириш», - дея Украина президенти Володимир Зеленский вазиятга изоҳ берди. 

Кейинроқ Полтава областида электр таъминоти, Суми областида эса сув таъминоти тўлиқ тикланди, деди президент девони раҳбари ўринбосари Кирило Тимошенко. 

Россия ҳукумати ўзини ўзи мустақил деб эълон қилган «ЛХР» ва «ДХР», шунингдек, Украинанинг Запорижжя, Харкив ва Херсон областлари босиб олинган ҳудудларида «Россияга қўшилиш» бўйича референдумлар ўтказишни номаълум муддатга қолдирди. Бу ҳақда Кремлга яқин икки манбага таяниб «Медуза» онлайн-нашри ёзмоқда. 

Нашр суҳбатдошларига кўра, бундай қарорга Украина қўшинларининг Харкив йўналишидаги муваффақиятли қарши ҳужуми сабаб бўлган. Қайд этилганидек, «референдум»га тайёргарлик кўриши керак бўлган россиялик сиёсий технологлар аллақачон Харкив ва Запорижжя областларини тарк этишган, бироқ ҳозирча Херсон областида қолмоқда.

Херсоннинг озод этилиши Украина қўмондонлигига Россия томонидан аннексия қилинган Қримда ҳарбий операция ўтказиш имконини беради, деб ҳисоблайди президент девони раҳбари маслаҳатчиси Михаил Подоляк. «Херсоннинг деблокадаси Қримга йўлакни тўсиб қўйиш бўйича маълум ҳаракатларга ишониш - Қримда махсус операцияларни ўтказишга имкон беради. Улар ишлаб чиқилмоқда, биз ҳозир буни қиляпмиз», деди у «Дождь» телеканали эфирида. 

Подоляк Россия қўшинларининг Қримдан олиб чиқилишини, жумладан, Украина қуролли кучларининг Донецк ва Луганскнинг келажакда қайтариб олиши билан боғлади, унинг фикрича, бу урушда бурилиш нуқтаси бўлади. «Қримда мудофаа маркази йўқ. Донецк ва Луганск қулаши билан ҳамма Қримни тарк этади», - деди у. «Биз албатта кириб борамиз ва ҳамма нарсани оламиз. Кейин музокаралар жараёни бошланади, биз ультиматумни, жуда қаттиқ талабларимизни илгари сурамиз. Ўйлайманки, бу вақтга келиб Россияда сиёсий элитанинг қандайдир янгиланиши бўлади ва мен бу талаблар Россияни ҳайратда қолдиради, деб ўйлайман», — деди Подоляк. 

11 сентябр куни эрталаб Украинанинг «Энергоатом» миллий атом энергияси ишлаб чиқарувчи компанияси Запорижжя атом электр станцияси тўлиқ тўхтатилганини эълон қилди. «11 сентябр куни соат 03:41 да 6-энергоблок электр тармоғидан узилди, уни совитиш ва совуқ ҳолатга ўтказишга тайёргарлик кўрилмоқда», — дейилади оператор хабарида. «Энергоатом»нинг таъкидлашича, сўнгги уч кун давомида Россиянинг ўққа тутилиши туфайли 6-энергоблок «орол режимида ишлаган» ва фақат ЗАЭСнинг ўз эҳтиёжлари учун жуда паст қувват даражасида хизмат қилган. 

Кейинроқ Атом энергияси бўйича халқаро агентлик (АЭХА) станция захира электр тармоғини тиклашга муваффақ бўлганини маълум қилди. Атом электр станцияси реакторни совитиш ва бошқа муҳим хавфсизлик функциялари учун зарур бўлган электр энергияси билан таъминланган, дейилади агентлик хабарида. Шу билан бирга, «зудлик билан ядровий хавфсизлик зонасини яратиш зарурати» бўйича маслаҳатлашувлар бошланди, деди АЭХА бош директори Рафаэл Гросси.

Россия ва Франция президентлари Владимир Путин ва Эммануэл Макрон телефон орқали мулоқот қилди. Суҳбат чоғида Макрон Россия қўшинларининг Украинадаги ҳаракатларини қоралади, шунингдек, яна тўқнашувларни тўхтатиш ва тинчлик музокараларини бошлашга чақирди, деб хабар берди Елисей саройи. Бундан ташқари, Франция раҳбари Запорижжя атом электр станцияси хавфсизлигини таъминлаш зарурлигини таъкидлади. «Россия оккупацияси бугунги кунда Запорижжя электр станциясининг яхлитлиги таҳдид остида қолаётганига сабаб бўлди. Макрон Россиянинг оғир ва енгил қуролларини олиб чиқиб кетишни ва объект хавфсизлигини таъминлаш учун АЭХА тавсияларига амал қилишни сўради», - деб ёзади Макрон матбуот хизмати.

Кремль, ўз навбатида, Путин Украинадаги энг йирик атом электр станциясига қилинган ҳужумларда Киевни айблаганини айтди. «ЗАЭС атрофидаги вазият бўйича АЭХА иштирокида сиёсийлашмаган ўзаро ҳамкорликка тайёрлик билдирилди», — дейилади Россия томони баёнотида.

Украина Қуролли кучларининг муваффақиятли қарши ҳужуми фонида Германиянинг ҳукмрон коалицияси Россия томонидан босиб олинган Украина ҳудудларини озод қилиш учун Германиядан Киевга қурол етказиб беришни зудлик билан оширишга чақирди. «Германия Украина муваффақиятларига зудлик билан ҳисса қўшиши ва зирҳли техникалар, Marder пиёда жанговар машиналари ва Leopard 2 танкларини етказиб бериши керак», — деди Бундестаг мудофаа қўмитаси раҳбари Мари-Агнес Штрак-Циммерман.

Бундестагдаги «Иттифоқ-90»/яшиллар» фракциянинг мудофаа ва хавфсизлик масалалари бўйича эксперти Агнешка Бруггер унинг фикрига қўшилди. «Барча вариантларни яна бир бор чекловларсиз кўриб чиқиш керак, чунки булар Украина халқи ва бизнинг қитъамизда тартиб ўрнатиш учун ҳал қилувчи ойлар», деди у ва «Украина армиясининг мотивацияси ва жуда яхши ташкил этилиши» замонавий қурол тизимлари билан бирлашган ҳолда Украина Қуролли кучларига Россия томонидан босиб олинган ҳудудларни озод қилишга имкон берганини таъкидлади. 

«Урушнинг янги босқичида Украинага Россия томонидан босиб олинган ҳудудларни озод қилиш ва уларни назорат остида ушлаб туриш имконини берадиган қуроллар керак», деди Германия Социал-демократик партиясидан депутат ва Бундестагнинг халқаро масалалар бўйича қўмитаси раҳбари Майкл Рот. «Қарши ҳужум узоқ муддатда муваффақиятли бўлиши ва Украина ўз давлат ҳудудини сақлаб қолиши учун барча ҳарбий ёрдам керак», - дея уни қўллаб-қувватлади Бундестагнинг халқаро масалалар бўйича қўмитаси аъзоси Родерих Кизеветтер.