«Оиламизни қуритишмоқчими?» – петербурглик аёл укаси уч кунлик «тайёргарлик»дан кейин фронтга бориб ўлганини айтиб берди

Россияда сафарбарлик эълон қилинганининг эртасига петербурглик юрист Андрей Никифоровга ҳам чақирув қоғози келади. Фронтгача бориши учун унга атиги икки ҳафта етарли бўлди: уч кун ҳарбий ҳаракатларда иштирок этиш бўйича тайёрланди, кейин Украина билан чегарадаги Белгород шаҳрига олиб кетишди, у ерда ўз пулига ҳарбий кийим сотиб олди, шундан сўнг Украинадаги Россия босиб олган ҳудудга олиб кетишди. Андрей ўша ерда ҳалок бўлди.

Никифоровнинг оиласи у 7 октябр куни Луҳанск вилоятидаги Лисичанск шаҳри яқинида ҳалок бўлгани ҳақида хабар олади. Вафот этган юристнинг жасади етиб келмай, синглиси Юлия Кузнецованинг эри ва ўғлига ҳам чақирув қоғози келади.

«Бумага» нашри Юлия билан суҳбатлашиб, унинг укаси Украинага кетиши ҳақида нималарни айтишга улгургани, нега оила судга мурожаат қилмоқчи экани ҳақида маълумот олди. «Медуза» ҳам бу мақолани эълон қилди.

Андрей Никифоров ким эди ва у қандай қилиб чақирув қоғози олди?

Биз кўп болали оиламиз, энг каттаси менман. Андрюша ўртанчимиз, у 40 ёшда эди. Ундан кичик укам ҳам бор. ОАВда Андрейнинг хотини ҳақида ҳам ёзишди, лекин улар 7 йилдан буён бирга яшамайди. У Сув коммуникациялари давлат университетида ўқиди, кейин полицияда тезкор ходим бўлиб ишлади. Укам Петербургдаги адвокатлар палатасида ишлаб юрган вақтида сафарбарликка жалб қилинди.

Чақирув хати келганда Андрей биз билан яшарди. Хат келганда у ишда эди, уни синглим имзо қўйиб олганди. Андрей ишдан келиб чақирув хатини ўқиди. Нима ҳам қиларди, кейинги кун Приморск районидаги ҳарбий қисмга борди, 23 сентябр эди. Уни бирданига олиб кетмоқчи бўлишди, лекин ҳужжат бўйича ишларини тугатиб олишига рухсат беришди.

Укам бир кунда ишларини битирди ва 24 сентябр куни уни олиб кетишди. Гаплашиб турардик, «Қизлар, ҳаммаси яхши» деб ёзганди ҳам. Бизнинг ўртамизда ҳеч қандай сир йўқ эди. Андрей билан бир квартирада яшардик, шу сабаб унинг ўлимини жуда оғир қабул қилдим, худдики ҳаммаси кўз ўнгимда бўлгандек.

Никифоров қандай қилиб уч кунлик тайёргарликдан кейин фронтга йўл олган?

Каменкада уни қандай тайёрлашганини билмайман, чунки бу ҳақда айтмаганди. 27 сентябрдан кейин Андрей алоқага чиқмай қўйди. Уни Вологда ва Астрахан орқали уч кунда Белгородга олиб боришган. Ҳамма ерда тўхтаб сафарбар қилинганлар бўлган вагонлар қўшиб борилган. 1 октябр куни Белгороддан қўнғироқ қилди. Ўзининг паспорти ва бошқа йигитларнинг ҳужжатларини юбориб, ҳаммаси яхши эканини айтди.

У ерда аллақачон ҳарбий ҳаракатлар бошланиб кетган экан, буни укамдан билдим. Укамга «Қизларга ҳеч нима дема, ҳаммаси яхшилигини айт» дебди. 2 октябр куни даладан телефон қилди, у ерда ҳарбий ҳаракатлар бошланиб бўлганди. Афтидан, уларнинг телефонлари олиб қўйилиб, гаплашишга маълум вақт беришган, ҳамма битта телефондан алоқага чиққан.

Кейинроқ Андрей менинг манзилимга паспортларини юборишга улгурган оналар билан гаплашдик, улар билан ҳамон алоқадамиз. Укам «Юля, СДЭК»ни (почта хизмати) кут, паспортлар боради», деди. Ҳамон уларни нега юборганини тушунмайман, балки ниманидир билгандир.

Яна 4 октябр куни гаплашдик. Уларни машинага ортиб кетишган, Белгородда ўзларига экипировка сотиб олишган. Биз унга пул юбордик, пул кундузи келсин деб тайинларди. Белгородда ўзларига пичоқ, каска ва пуллари етгунича бошқа экипировка сотиб олишган. Андрей ўша куни қизини туғилган куни билан табриклади ва шу билан алоқага чиқмай қўйди, у ҳақда ортиқ ҳеч нарса эшитмадик.

Никифоровнинг яқинлари ўлим хабарини қандай олишди?

Бизга 12 октябр куни укам 5 кун аввал ҳалок бўлганини айтишди. У «ДХР» ва «ЛХР»даги Лисичанск яқинида ўлган экан. Бу хабар менга жуда қаттиқ зарба бўлди. Андрей билан бирга борган йигитларнинг оналари билан боғландик, уларнинг баъзилари касалхонада ётгани маълум бўлди. Улар телефон қилиб, фарзандларининг фамилиясини айтишган, жавобан эса фақат «Тирик» деган сўзни эшитишган. Уларнинг оналари билан гаплашиб турамиз, ўшандан буён ҳеч қандай хабар йўқлигини айтишмоқда. Биз паспортларини олган йигитлардан фақат икки нафари тирик қолган.

Тирик қолган йигитчалар ҳарбий прокуратурага ёзишмоқда, улар қандай қилиб жанг майдонига тушиб қолишганини аниқлаштирмоқчи. Йигитлардан бирининг онаси ёзмаган жойи қолмагани, сарсон қилишдан нарига ўтишмаётганини айтади. Оналар албатта боласи билан нима бўлганини суриштиради-да.

Уларда ҳеч қандай жетон ҳам бўлмаган. Андрейнинг ёнида ҳужжати бўлгани учун шахсини аниқлашган. Шу сабаб уни ортга қайтариб бизга топширишди. Бу борада шунчаки омадимиз келди, чунки кўпчиликнинг жасади аниқланмай қолиб кетган. «Жон денглар, юзи омон қолган», дейишди... Ҳеч бўлмаса жасади келишини кута олганимиз, уни дафн қила олганимиз учун хурсандмиз. Андрюша биз билан Питерда қолди...

Дафн маросимида Приморск райони раҳбарияти, хизматдошлари, Каменкадаги дўстлари иштирок этишди, худди қаҳрамонлардек кўмдик. Тинчлангандек бўлдик, аммо саволлар очиқ қолмоқда. Нега у ҳарбий қисмда бунчалик кам вақт ўтказди, нега улар зирҳли нимчаларни ўзлари сотиб олишди?

Никифоровнинг яқинлари ҳам чақирув олишди

Укам Андрейдан ташқари эрим ва ўғлим ҳам чақирув олди. Нималар бўлаётганига тушунмаяпман, бу шунчаки даҳшат. Биз чақирувга қўл қўймадик, уларни юборишди, рўйхатга олинган, лекин биз қабул қилдик деб қўл қўймадик. Адвокатлар билан гаплашяпмиз. Менинг ногирон болам ҳам бор. Биз кабиларни сафарбар қилмаслик борасида фармон ҳали муҳокамада экан.

Сафарбарликдан қандай озод бўлиш борасида аниқ ҳужжатимиз йўқ, шунинг учун чақирув хатларидан қўрқяпмиз. Ҳарбий қисмларда нима қилишяпти ўзи, нега ҳеч нарсани назорат қилишмаяпти? Ҳали Андрейнинг жасади келмай яна иккита чақирув хати келиб турибди. Дод дегим келади, нима, бу сафарбарлик билан оиламизнинг томирини қуритишмоқчими?

Оддий инсон сифатида айтяпман, оиламизда катта фожиа содир бўлди. Андрейни кузатганим 24 сентябр куни ҳаммаси яхши эди. Эрталаб уйғондик, нонушта қилдик, Андрюша биз билан бирга чой ичди, мен болани мактабга тайёрладим ва укам ҳарбий қисмга кетди. Бир қарашда ҳеч нарса бўлмагандек эди, шу учун буларни қабул қила олмаяпман.

Андрейнинг яқинлари судга мурожаат қилишмоқчи

Укамнинг хотини билан гаплашиб турибмиз, у юрист ёрдамида ҳужжатларни кўтаришини айтди, ҳуқуқий томондан нимадир қилмоқчи, чунки вазият нормал эмас. Ҳарбий қисмда ҳам Приморск судига мурожаат қилишни айтишди. Ёки ўша фармон имзоланишини кутишимиз керак.

Ҳарбий қисмда «қоғоз одамлар» ўтиради. Улар нима бўлаётганини кўриб ҳам курсиларида бемалол ёғ босиб ўтиришда давом этишади. Биз фақат ўзимиз билан бўлган фожиани биламиз, бундай тақдирлар қанчайкин? Шунчаки тахмин қилиб кўраверинг.

Келинимиз Андрей қандай қилиб жанг майдонига тушиб қолгани, нега ўқув машғулотлари бўлмаганини аниқлаштирмоқчи. Чақирув қоғозида укамнинг туғилган ойи хато кўрсатилганди. Эрталабдан буни аниқлаштириш учун ҳарбий қисмга бордик, бир хил фамилиядаги бошқа одамга адаштириб юборишгандир, дедик. Лекин бундай бўлмади, бизни бу канцеляриядаги хато бўлганига ишонтиришди.

Дафн маросими вақтида чиқиб гапирган вакил укам 9-куни ҳалок бўлганини айтди. Қабристондаги ҳамма ҳайрон қолдик, чунки ҳужжатларда 7 октябр санаси ёзилганди. Тасаввур қиляпсизми, улар ҳатто нутқларида укам ўлган санани аниқ айта олишмаяпти. Ўша вақт дард устида эдик, индамадик, қабр тахтачасида ҳам 7 октябр ёзилганди. Қанақа ҳайвонларча ёндашув бўлди бу ахир! Чақирув хатида ҳам хато, ўлим санасида ҳам хато.

Биз ҳозир фронтда қанча одам борлигини ҳам билмаймиз. Мана шу бир қарашда оддий хатолар одамнинг асаб тизимига жуда ёмон таъсир қилади. Сафарбар қилинганларга фалон нарсалар ажратдик дейишади, лекин, қўполлик учун узр сўрайман, улар қип яланғоч боришади-да, ҳаммасини ўзлари сотиб олишади, дея сўзларини якунлаган уч кунлик «тайёргарлик»дан кейин фронтга бориб ҳалок бўлган Андрей Никифоровнинг опаси.