Яқин Шарқдаги можаро: ЕИ тинчлик конференциясини тайёрламоқда

Европа Иттифоқи Яқин Шарқдаги можарони ҳал қилиш бўйича тинчлик конференциясига тайёргарлик кўра бошлади. Бу ҳақда 22 январ, душанба куни Брюсселда Европа Иттифоқи ташқи ишлар вазирлари йиғилиши ҳамда Исроил ва Фаластин маъмурияти, шунингдек, бир қатор араб давлатларидан келган ҳамкасблари билан бўлиб ўтган учрашувдан сўнг ЕИ бош дипломати Жозеп Боррел маълум қилди.

Боррел Европа Иттифоқи давлатларига Яқин Шарқда тинчлик жараёнини қайта тиклаш бўйича ички муҳокама учун норасмий ҳужжат тақдим этганини айтди. «Мен ушбу можарога ҳар томонлама ёндашиш учун тинчлик конференциясига тайёргарлик кўриш йўлини таклиф қиламан», деди Боррел. Унинг аниқлик киритишича, бу тинчлик режасининг дастлабки лойиҳаси бўлиб, у «Исроил ва бўлажак Фаластин давлати учун ишончли хавфсизлик кафолатларини таъминлаши керак».

Европа Иттифоқи ташқи сиёсат хизмати раҳбари «Яқин Шарқ тинчлик жараёни» тушунчасини Яқин Шарқда «икки мустақил давлат яратиш жараёни» билан алмаштириш зарур, деб ҳисоблайди. «Биз тинчлик ҳақида гапиряпмиз, лекин муайян тартиб орқали», деди Боррел. Унинг таъкидлашича, Исроил ҳукумати бу вариантга қарши, аммо бу янгилик эмас, чунки «у 30 йилдан бери бунга қарши бўлиб келмоқда».

Шунга қарамай, халқаро ҳамжамият инқирозга ечим таклиф қилиш масъулиятига эга ва «айниқса европаликлар тинчлик ва хавфсизликни таъминлайдиган ечим топиш учун маънавий жавобгарликка эга», деди дипломат. «Агар халқаро ҳамжамият ечим яратишга муваффақ бўлса, уни Исроилга таклиф қилиши керак. Агар таклиф қабул қилинмаса, табиийки, таъсир кучи бўлади, лекин биз ҳали жуда, жуда дастлабки босқичдамиз», - деди Боррел журналистларнинг саволларига жавоб берар экан.

Вазирлар исроиллик ва фаластинлик ҳамкасблари билан нима ҳақида гаплашди?

Бундан олдин Исроил ташқи ишлар вазири Исраэл Кац 7 октябр куни ҲАМАС ташкилоти томонидан гаровга олинганларнинг фотосуратлари ва баёноти билан ОАВга чиқди, аммо саволларга жавоб бермади. Унинг сўзларига кўра, мақсади Европа Иттифоқидаги ҳамкасблари билан иккита асосий масалани муҳокама қилиш: гаровга олинганларни қайтариш ва ХАМАСни йўқ қилишда Исроилни қўллаб-қувватлаш. «Аскарларимиз жуда оғир шароитларда жанг қилмоқда. Биз гаровга олинганларни қайтариб, хавфсизликни тиклашни истаймиз», - деди у.

Боррелнинг сўзларига кўра, Кац билан суҳбат нафақат Яқин Шарқда икки мустақил давлат яратишни назарда тутувчи ечим, балки Ғазо секторидаги вазият ҳақида ҳам бўлган. «Барча [Европа Иттифоқи вазирлари] тинч аҳоли орасида ҳалок бўлганлар сони ҳаддан ташқари кўп эканлиги, вазият тасаввур қилиш мумкин бўлган даражадан оғир эканлиги, кенг тарқалган очарчилик, инсонпарварлик таъминотининг жиддий танқислиги ва уларга кириш имкони йўқлиги, исроилликлар 100 кундан ортиқ гаровда экани ҳақида бир фикрга келишди», - деди Боррел. Унинг сўзларига кўра, исроиллик вазир ўз ҳамкасбларига «муҳокама қилинаётган масалага деярли ҳеч қандай алоқаси йўқ» иккита видеони кўрсатган. Дипломатик доиралардаги манбанинг айтишича, ташқи ишлар вазирлари «ҳайратда қолган». Видеолардан бирида Ғазо сектори қирғоқларида сунъий орол яратиш лойиҳаси намойиш этилган бўлса, иккинчиси Яқин Шарқни Ҳиндистон билан боғловчи темирйўл линиясини қуриш лойиҳасига бағишланган, деди Боррел.

Фаластин ташқи ишлар вазири Риёд ал-Маликий журналистларга Европа Иттифоқидан Исроилни оташкесимга ва Исроил бош вазири Бенямин Нетаняҳуни икки давлат ечимига чақиришини кутаётганини айтди. «Уч ярим ой ўтди ва ҳар куни ўлган, яраланган ва вайроналар остида кўмилган фаластинликлар сони кўпаймоқда», - деди у.

ЕИнинг Қизил денгиздаги миссияси

Европа Иттифоқи ташқи ишлар вазирлари Қизил денгизда Европа Иттифоқининг хавфсизлик миссиясини яратиш бўйича принципиал келишувга эришди, шунингдек, унинг турли вариантларини муҳокама қилди, деди Жозеп Боррел. Унинг сўзларига кўра, ҳеч ким бунга қарши чиқмаган, бироқ Европа Иттифоқининг барча давлатлари ҳам операцияда қатнашмоқчи эмас. Миссиянинг ишлаши учун ЕИ қайси давлат қўмондонликни ўз зиммасига олишини ҳал қилиши керак. Шу ва бошқа ташкилий масалаларни муҳокама қилиш давом этмоқда.