АҚШ ҳукумати Туркияга F-16 қирувчи самолётларини сотишга рухсат берди

Давлат департаменти конгрессменларга умумий қиймати 31,6 миллиард доллар бўлган қурол-яроғ битими ҳақида маълумот берди. Бу Туркия ҳукумати Швециянинг НАТОга аъзо бўлишини ратификация қилганига жавоб бўлди.

АҚШ ҳукумати Туркияга F-16 қирувчи самолётларини сотишга рухсат берди. Протоколга кўра, АҚШ давлат департаменти 26 январ, жума куни конгрессга ушбу турдаги қуролларни сотиш бўйича 23 миллиард доллар (тахминан 21 миллиард евро) миқдоридаги келишув ҳақида маълум қилган.

Келишув 40 та янги F-16 сотиб олишни ва Туркияга тегишли 79 та қирувчи самолётни модернизация қилишни назарда тутади. Бу қарор Туркия Швециянинг НАТОга киришини расман тасдиқлаганидан бир неча кун ўтиб қабул қилинди. Агентлик қайд этишича, Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўған мамлакат Швециянинг Шимолий Атлантика алянсига киришини ратификация қилиши АҚШнинг F-16 қирувчи самолётлари етказиб берилишига боғлиқ масала эканини яширмади. 

Бундан ташқари, шу куни Америка ҳукумати Грецияга 8,6 миллиард долларга (тахминан 7,9 миллиард евро) 40 та F-35 Lightning II Joint Strike Fighter қирувчи самолётлари ва тегишли жиҳозларни сотишни ҳам маъқуллади. Иккала ҳолатда ҳам АҚШ ҳукумати келишувга қарши эмаслигини кўрсатди. Бироқ аввалроқ конгресснинг бир қанча аъзолари Туркияда инсон ҳуқуқлари билан боғлиқ вазият ва АҚШнинг НАТО бўйича ҳамкори бўлган Греция билан муносабатларидаги кескинликдан хавотир билдирганди. Давлат департаменти расмийлари ахборот агентликларига бу эътирозлар бартараф этилганини маълум қилди. 

АҚШ ҳарбий иттифоқнинг кенгайишини кутмоқда 

Аввалроқ келишувга қарши бўлган Мэриленд штатидан сенатори Бен Кардин Туркиянинг «вазиятни яхшилаш» мажбуриятидан келиб чиқиб, сотишга рози бўлганини айтди. «Мен Туркия билан муносабатларимизда янги бобни бошлашни, НАТО иттифоқини кенгайтиришни ва Россиянинг тинч қўшниларга қарши давом этаётган ҳужумига қарши туриш учун глобал иттифоқчиларимиз билан ҳамкорликни интиқлик билан кутаман», деди у. 

Туркия Швециянинг НАТОга аъзолигини маъқуллашни бир йилдан кўпроқ вақтга кечиктирди, бунга Швеция Туркиянинг миллий хавфсизлик муаммолари, жумладан курд жангчилари ва Анқара ўз хавфсизлигига таҳдид деб биладиган бошқа гуруҳларга қарши курашни жиддий қабул қилмаётгани сабаб сифатида кўрсатилган.

Кечикишлар Вашингтонни ва Россиянинг Украинага ҳужуми муносабати билан Скандинавия давлатлари ҳарбий бетарафликдан воз кечганидан сўнг Швеция ва Финландияни алянсга қабул қилишга шошилаётган НАТО иттифоқчиларининг салбий муносабатига сабаб бўлди. 

Швециянинг НАТОга кириши фақат Венгрияга боғлиқ 

25 январ куни Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўған Швециянинг НАТОга аъзолигини ратификация қилувчи протоколни тасдиқлади. Икки кун олдин Туркия парламенти протоколни ратификация қилиш учун овоз берган эди. 

Венгрия Стокҳолм аризасини ратификация қилмаган ягона НАТО давлати бўлиб қолмоқда. Унинг бош вазири Виктор Орбан НАТО бош котиби Йенс Столтенберг билан телефон орқали суҳбатда Швециянинг НАТОга қабул қилинишини имкон қадар тезроқ тасдиқлашга ваъда берди. «Мен Венгрия ҳукумати Швециянинг НАТОга аъзолигини қўллаб-қувватлашини тасдиқладим. Шунингдек, биз миллий ассамблеяни (парламент) Швециянинг киришини қўллаб-қувватлаш учун имкон қадар тезроқ овоз беришга ва ратификация жараёнини якунлашга ундашда давом этишимизни таъкидладим», деб ёзди Орбан X ижтимоий тармоғидаги саҳифасида. 

Венгрия парламентида Навбатдаги сессия 27 феврал куни бошланади. Венгрия парламенти бундан олдин навбатдан ташқари йиғилиш учун йиғилиши мумкинми ёки йўқми, ҳозирча аниқ эмас. Швециянинг НАТОга киришини ратификация қилиш масаласи аллақачон Венгрия миллий ассамблеясининг тегишли қўмиталари томонидан маъқулланган.

НАТОга қабул қилиш учун номзод давлатнинг аризаси алянс барча аъзолари томонидан маъқулланиши керак. Швеция 2022 йилнинг ёзида Финландия билан биргаликда Россиянинг Украинага тўлиқ миқёсдаги ҳарбий ҳужуми фонида НАТОга аъзо бўлиш учун ариза берди. Финландия 2023 йил апрел ойида иттифоққа қабул қилинган.