Эроннинг Исроилга ракета зарбасидан кейин нефт нархи ошди

1 октябр куни Эрон Исроилга қарши юзлаб баллистик ракета учирганидан сўнг, жаҳон бозорида хом нефт нархи кўтарилди. ICE биржасида Brent маркали нефт фючерслари 2,9 фоизга кўтарилиб, бир баррели 73,56 долларга етди. Nymex биржасида эса WTI маркали нефт фючерслари 3,5 фоизга ўсиб, бир баррели 70,92 долларни ташкил этди.

2 октябр куни Осиё сессияси давомида ҳар икки турдаги нефт нархи 1 фоиздан ортиқ ўсишни давом эттирди ва мос равишда бир баррел учун 74,56 ва 70,94 долларга етди.

Эрон ракеталарининг кўпчилиги Исроилнинг ҳаво мудофааси тизимлари томонидан бартараф этилгани сабабли, янги кескинлашувнинг нефт бозорига таъсири ҳозирча чекланган бўлиши мумкин, деди мутахассислар.

Нефт нархи янада ошиши мумкин

Нефт бозорлари Исроилнинг Эрон нефт иншоотларига жавоб зарбалари йўллаши эҳтимолидан хавотирланмоқда, бу нархларнинг сезиларли даражада кўтарилишига олиб келиши мумкин.

Нефт экспорт қилувчи мамлакатлар ташкилоти (ОПЕК) маълумотларига кўра, Эрон дунёдаги энг йирик нефт ишлаб чиқарувчи ўнта давлат қаторига киради. Август ойида мамлакатнинг кунлик нефт қазиб олиш ҳажми 3,3 миллион баррелдан ошиб, сўнгги беш йил ичидаги энг юқори кўрсаткичга етди.

Эрон нефтининг ярмини экспорт қилади, бу жаҳон таклифининг тахминан 2 фоизини ташкил этади.

Бундан ташқари, Эрон ва Исроил ўртасидаги ҳарбий можаронинг кучайиши АҚШ томонидан Эрон нефти экспортига нисбатан санкцияларнинг тикланишига олиб келиши мумкин, бу эса нархларни янада оширади.

Сўнгги уч ой мобайнида талаб сусайиши оқибатида нефт нархлари пасайиб борди. Шу билан бирга, АҚШда нефт қазиб олишнинг рекорд даражага кўтарилгани ва жаҳон миқёсида “яшил” энергияга ўтиш жараёнлари ҳам нархларнинг тушишига ҳисса қўшди. Ушбу макроиқтисодий омилларга қарамасдан, геосиёсий вазиятнинг кескинлашуви кўпинча нефт бозорида “буқа” омили сифатида намоён бўлмоқда.

Хитойнинг сўнгги сиёсий чора-тадбирлари ҳам дунёдаги энг йирик нефт импортчиси учун талаб истиқболларини яхшилаши мумкин.

Ўтган ҳафта Хитой Халқ банки асосий ставкалар пасайиши билан бирга захира талаблари меъёри 0,5 фоизга пасайишини эълон қилди. Хитой, шунингдек, уй-жой сектори ва фонд бозорларини қўллаб-қувватлаш учун сиёсатни юмшатиш бўйича бир қатор чораларни амалга оширди.

“Хитойнинг рағбатлантирувчи чоралар пакети ҳам муҳим омил ҳисобланади. Агар дунё бўйича иккинчи йирик иқтисодиёт таклиф чекланиши мумкин бўлган бир пайтда талабни ошириши мумкин деган фикр мавжуд бўлса, бу хом нефт нархларига қўшимча туртки бўлади”, — деди экспертлар.

Аввалроқ ОПЕК+ 2025 йилгача таклиф ҳажмини ошириш режаси доирасида декабрдан бошлаб биргаликда нефт қазиб олишни кунига 180 минг баррелга кўпайтиришга келишиб олганди.

АҚШда нефт қазиб олиш ўсиши ва маҳсулот нархларининг пасайиши шароитида бозор улуши ва рентабилликнинг пасайиши туфайли ОПЕК+ босимга дуч келмоқда.

Шу билан бирга, ташкилотга аъзо давлатлар нефт қазиб олишни ихтиёрий равишда қисқартириш келишувига тўлиқ риоя қилмаган, Эрон ва Қозоғистон каби давлатлар эса ўз мажбуриятларини бажармаган.

Бу икки мамлакат таклиф ҳажмини қайта тақсимлаб, сентябр ва октябр ойларида кунига 123 000 баррел қисқартиришни ўз зиммасига олди. Ушбу компенсацион қисқартиришлар тўлиқ амалга оширилмагунча, ОПЕК+ ишлаб чиқариш ҳажмини ошириши эҳтимолдан узоқ.

Бироқ юзага келган вазият Эрон нефт бозоридаги тенденцияларни шакллантиришда ҳал қилувчи рол ўйнашини ҳам кўрсатади.

Геосиёсий кескинликнинг кучайиши нефт нархларининг янада ўсишига туртки бўлиши мумкин, бу эса жаҳон инфляцияси истиқболини мураккаблаштиради.