“Ҳокимлар ва фермерлар ўртасидаги боғлиқликни узиш керак” — Сума Чакрабарти билан Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги ҳақида суҳбат

Ўзбекистон президентининг иқтисодий ривожланиш, бошқарув ва халқаро ҳамкорлик бўйича маслаҳатчиси Сума Чакрабарти “Ҳошимов иқтисодиёти”га берган интервьюсида қишлоқ хўжалигидаги тўсиқлар ва ҳукумат ерни сотишга ҳали тайёр эмаслиги ҳақида гапирди.

Иқтисодчи Беҳзод Ҳошимов “Ҳошимов иқтисодиёти” лойиҳасида Сума Чакрабарти билан суҳбатда ўтган асрнинг охирида кўплаб давлатлар ер ислоҳотини бошлаб, қишлоқ хўжалигидаги ҳосилдорлик уларнинг ривожланишига сабаб бўлгани, бироқ Ўзбекистон бу борада ҳаракат қилмагани ҳақида гапирди.

“Кўпгина Осиё мамлакатлари, айниқса Шарқий Осиё, 1980-90-йиллар охирида, ҳеч бўлмаганда ер ислоҳотини бошлаган. Шундай қилиб, улар қишлоқ хўжалигини ислоҳ қилишди. Хитой ва бошқа мамлакатлар деҳқонларга ер беришди, натижада қишлоқ хўжалиги ҳосилдорлиги уларнинг ўсиши ва ривожланишига олиб келди. 

Ўтган 30 йил ичида Ўзбекистон, менимча, қишлоқ хўжалигини ислоҳ қилиш йўналишида ҳаракат қилмади. Ҳукумат қанча пахта ва буғдой олинишида асосий ролни ўйнайди. Aсосан қишлоқ хўжалигида иқтисодиётни бошқариш мавжуд, бу деҳқонларнинг маҳаллий ҳокимиятга боғлиқлигини оширади. Биласизми, деҳқонлар меҳнати самарасини фермерларнинг ўзлари қўлга киритмайди. Шундай қилиб, унумдорликни ошириш учун рағбат йўқ”, — деди иқтисодчи.

Президент маслаҳатчисидан бу ҳолат нима сабабдан содир бўлаётгани ҳақида сўралди. Сума Чакрабарти Ўзбекистонда қишлоқ хўжалигида тўсиқлар борлиги, сармоядорлар йўқлиги ҳақида гапирди.

“Мен Ўзбекистонда қишлоқ хўжалиги соҳасини ўрганмаганман. Лекин менимча, соҳадаги давлатнинг роли, ҳар йили маълум миқдорда маҳсулот сотиб олиш, ҳокимлар ва фермерлар ўртасидаги муносабатлар, қишлоқ хўжалигига катта чекловлар борлиги каби масалалар батафсилроқ кўриб чиқилиши керак бўлган жиҳатлардир.

Шундай қилиб, айни пайтда, давлат ҳали сиз айтган нарсалар учун ижарага берилган ер участкаларни сотишдан воз кечишга имкон берадиган ер ислоҳотига рози бўлишга тайёр эмаслиги аниқ.   

Шундай қилиб, маҳсулдорлик ошиши керак, бу бироз кўпроқ капитал талаб қилади. Сармоядорлар ўзларида мавжуд бўлган замонавий бошқарув усулларини олиб келишади, менимча, бу технология ва фермер хўжаликларини бошқаришда ёрдам беради. Мен бу ҳақда кам маълумотга эгаман, лекин кўпчилик менга маҳаллий ҳокимларнинг ўзини тутишидан шикоят қилган. Aсосан, улар учун энг яхши фоиз ставкаларига эга банк ва фермерлар мустақиллигини таъминлаш учун ҳокимлар ва фермерлар ўртасидаги боғлиқликни узиш керак.

Шунинг учун кўпчилик менга бу ҳар доим Ўзбекистонда жуда нозик масала эканлигини айтади. Чунки ялпи ички маҳсулотнинг катта қисми қишлоқ хўжалигига тўғри келади, лекин соҳа унчалик унумли эмас.

Мен кластер тизимининг ишлашини ёки ишламаслигини кўриб чиқмоқчиман, бу менинг режамда бор. Менимча, бу катта муаммо. Мен, шунингдек, Ер тўғрисидаги янги кодекс ва у қаерда муҳимлигини кўришни хоҳлайман. Менимча, коррупцияга қарши янги фармон ҳам бор, унда ҳокимларга алоҳида эътибор қаратилган. Бу соҳани ҳам ўзгартириш мумкинми ёки йўқлигини билиш учун буларнинг барчаси қизиқ. Қишлоқ хўжалиги иқтисодиётни янада яхшироқ қилиш учун катта ислоҳотларга муҳтож сектор”, — дейди Сума Чакрабарти.