G‘arb Rossiya va Shimoliy Koreya ittifoqiga qanday javob berishi mumkin?

Vashington o‘tgan hafta Shimoliy Koreya Ukraina bilan urush uchun Rossiyaga o‘q-dori va qurol-yarog‘ yetkazib berganini da’vo qilganidan keyin Janubiy Koreya Qo‘shma Shtatlarga qo‘shilib, Shimoliy Koreyani qoralab chiqdi. Seul Pxenyanga qarshi qo‘shimcha choralar imkoniyatini ko‘rib chiqmoqda, dedi 21 oktyabr kuni Janubiy Koreya Tashqi ishlar vazirligining yuqori martabali vakili.

Ayni paytda, tahlilchilarning fikricha, Janubiy Koreya Shimoliy Koreya yadro sinovlarini o‘tkazganidan so‘ng BMT Xavfsizlik kengashi tomonidan bir necha bor kuchaytirilgan misli ko‘rilmagan xalqaro sanksiyalarga qaramay, qiyinchiliklarga dosh bera olgan shimoliy qo‘shnisi ustidan ozgina ta’sir kuchiga ega.

Kuzatuvchilarga ko‘ra, 2006 yil oktyabr oyida KXDR tomonidan amalga oshirilgan birinchi yadroviy portlashdan buyon global geosiyosiy vaziyat keskin o‘zgardi va G‘arb bilan qarama-qarshilikni davom ettirgan Pxenyan endi Rossiya va Xitoy bilan yaqin ittifoqqa kirgan. Va bu ittifoqlar Shimoliy Koreyaga ko‘plab sanksiyalarni chetlab o‘tish, harbiy salohiyatini oshirish va Shimoli-Sharqiy Osiyoda o‘zining geosiyosiy ambitsiyalarini amalga oshirishga harakat qilish imkonini beradi.

Janubiy Koreya Rossiya va Shimoliy Koreya o‘rtasidagi o‘zaro harbiy ta’minotni qoraladi

Janubiy Koreya Tashqi ishlar vazirligi 21 oktyabr kuni o‘z bayonotida Rossiya va Shimoliy Koreya o‘rtasidagi munosabatlarning rivojlanishiga to‘xtalib: «Bu ikki davlat o‘rtasidagi har qanday o‘zaro ta’minot (harbiy sohada) BMT Xavfsizlik kengashi qoidalari, rezolyutsiyalarini ochiqdan-ochiq buzish va Koreya yarimorolida tinchlik va barqarorlikka tahdid hisoblanadi», deya ma’lum qildi.

Bu fikr AQSh Milliy xavfsizlik kengashi matbuot kotibi Jon Kirbi Vashingtonda jurnalistlarga Pxenyan Moskvaga 1000 konteyner harbiy yuk yetkazib bergani haqida aytganidan keyin yangradi. 

AQSh rasmiylariga ko‘ra, konteynerlar Shimoliy Koreya kemasi bortiga Rajin portida joylashtirilib, so‘ngra Rossiyaning Primorsk o‘lkasi Dunay qishlog‘idagi portga olib ketilgan. Bundan tashqari, Kirbi so‘zlariga ko‘ra, sun’iy yo‘ldoshlar yuk portdan Rossiyaning Ukraina bilan chegarasidan taxminan 290 km uzoqlikda joylashgan Tixoretsk shahri yaqinidagi o‘q-dorilar omboriga yo‘l olganini aniqlagan. 

Vashingtonda joylashgan Strategik va xalqaro tadqiqotlar markazi (Center for Strategic and International Studies) tomonidan tahlil qilingan xuddi shunday kosmik suratlar Shimoliy Koreyaning Rossiya bilan chegarasi orqali o‘tayotgan konteyner tashuvchi poyezdlar soni keskin oshganini ko‘rsatdi. 

Moskva ham, Pxenyan ham KXDR Rossiyaga qurol yetkazib berayotgani haqidagi ayblovlarni qat’iyan rad etdi. Rossiya prezidenti matbuot kotibi Dmitriy Peskov 17 oktyabr kuni bunday ta’minotlar haqida hech qanday dalil yo‘qligini yana bir bor ta’kidladi. 

Moskva va Pxenyanning G‘arb harakatlaridan noroziligi 

Troya universiteti Seul kampusida xalqaro munosabatlar bo‘yicha professor Den Pinkstonning aytishicha, potensial o‘zaro kelishuvlar Rossiya va Shimoliy Koreya uchun yonilg‘i, oziq-ovqat va harbiy texnologiya bo‘yicha harbiy foyda keltirishi mumkin bo‘lsa-da, ikkala davlat ham ikki tomonlama munosabatlarni mustahkamlash va G‘arbga «muammo keltirib chiqarish» imkoniyatiga ega.

«Bu ikki davlat ham G‘arbdan chuqur norozilik hissiga ega va xalqaro tartibni o‘zgartirish istagida, - deydi professor. - Bu ro‘yxatga boshqa o‘yinchilarni ham qo‘shishingiz mumkin, masalan, Xitoy va Eron. Ularning shikoyatlari bir-biriga to‘g‘ri kelmaydi, lekin bu mamlakatlarning barchasi G‘arbdan norozi».

Garchi, Pinkstonga ko‘ra, bu yangi «antidemokratik ittifoq»ni tashkil etuvchi davlatlarning hech biri bir-biriga to‘liq ishonmasa ham, ular o‘z manfaatlariga xizmat qilar ekan, hamkorlik qilishda davom etadi. Rossiya va Shimoliy Koreya misolida bunday hamkorlik juda uzoq davom etishi mumkin: «Bu ikki davlat hozirgidan butunlay boshqacha xavfsizlik arxitekturasiga ega bo‘lishni xohlaydi. Rossiya yetakchisi Vladimir Putin NATO va Yevropa Ittifoqini yo‘q qilmoqchi, Shimoliy Koreya esa 1953 yil iyul oyida Koreya urushini tugatgan sulh bitimini bekor etmoqchi va ehtimol Koreya yarimorolining janubiy yarmini nazorat qilish niyatida».

Bular opportunistik harakat qiladigan siyosiy o‘yinchilardir, chunki ularda mavjud global geosiyosiy vaziyatdan foydalanish imkoniyatlari bor, deb tushuntirdi Pinkston. Shu bilan birga, uning fikricha, Shimoliy Koreya uchun qudratli davlat - Rossiya bilan ittifoqchilikni mustahkamlash obro‘-e’tiborning ma’lum bir ko‘rinishi bo‘lib, u ma’lum darajada Kim Chen In boshidan kechirgan xo‘rlik tuyg‘usidan xalos qiladi. 

Professor fikricha, bu ittifoqning xavfli tomoni shundaki, Pxenyanga nisbatan AQSh yoki Janubiy Koreya tomonidan joriy qilingan navbatdagi sanksiyalar Kim rejimini zaiflashtirishi ehtimoldan yiroq emas. Va Rossiya allaqachon BMT Xavfsizlik kengashidagi veto huquqidan foydalanib, KXDRga BMT tomonidan bosimning kuchayishiga rozi bo‘lmasligini ma’lum qilgan. 

Shimoliy Koreyaning o‘ziga xos mahorati Moskva uchun foydali bo‘ladimi? 

Katta miqdordagi kriptovalutalarni o‘g‘irlash, diplomatik niqob ostida giyohvand moddalar kontrabandasi va boshqa ayyor harakatlar orqali hakerlik hujumlaridan foydalanish bilan shu qadar uzoq vaqt davomida umumiy sanksiyalar ostida mohirona omon qolishga muvaffaq bo‘lgan Shimoliy Koreya Rossiyaga yadro va raketa texnologiyalari evaziga o‘zining ba’zi hiylalarini o‘rgatishga tayyor, degan taxminlar ham bildirilgan. 

Dankuk universiteti xalqaro huquq professori Pak Chjun Vonning aytishicha, Shimoliy Koreya «provokatsion pozitsiyani egallashda davom etishi va qulay xalqaro vaziyatdan o‘z maqsadlari uchun to‘liq foydalanishi» ehtimoli bor. 

Uning so‘zlariga ko‘ra, AQSh siyosatining hozirda «falaj» holatida ekani Pxenyan e’tiboridan chetda qolmaydi. Shimoliy Koreya, deya qo‘shimcha qilib o‘tdi Pak, Ukraina va Yaqin Sharq hozir dunyo e’tiborini tortayotganidan ham xabardor. Rossiya BMT Xavfsizlik kengashida KXDR bilan do‘st ekani hisobga olinsa, unga qarshi qo‘shimcha sanksiyalar ko‘lami va ta’siri cheklanishi mumkin. 

«Bularning barchasi Shimol uchun yaxshi va men umid qilamanki, Pxenyan kelasi yilgi AQSh saylovlariga qadar bu noaniqlikdan foydalanishda davom etadi, - deydi Pak. - Amerikaning yangi prezidenti kim bo‘lishini bilganimizdagina vaziyat barqarorlashishi mumkin».