The Insider: Rossiya AQShdan mikrosxemalar sotib olishda davom etmoqda

Rossiya, boshqa narsalar qatori, harbiy va razvedka ehtiyojlari uchun ishlatilishi mumkin bo‘lgan Amerika mikrosxemalarini sotib olishda davom etmoqda. 20 avgust kuni The Insider nashri chop etgan surishtiruv mualliflari shunday xulosaga kelishdi. Jurnalistlarning ta’kidlashicha, Rossiya Federatsiyasi «raketalar va dronlar navigatsiyasi, internetdagi kontentni filtrlash va yuzni tanib olish uchun ajralmas jihat bo‘lgan noyob mikrosxemalarni» olishda davom etmoqda. Bular asosan Amerikaning Intel va AMD kompaniyalari tomonidan ishlab chiqarilgan DMIM (dasturlashtiriladigan mantiqiy integral mikrosxemalar) yarimo‘tkazgichli qurilmalardir.

Ularni tegishli litsenziyasiz Rossiyaga eksport qilish 2020 yilda taqiqlangan va 2022 yilda Ukrainada urush boshlanganidan keyin Rossiya Federatsiyasiga har qanday mikrosxemalarni yetkazib berishga embargo kiritilgan. Qonunga ko‘ra, ularning ishlab chiqaruvchi kompaniyalari o‘z yakuniy iste’molchilari kimligini tekshirishlari kerak, ammo bu talab ko‘pincha e’tiborga olinmaydi, deb ta’kidlaydi The Insider. 

DMIM qurilmalari Rossiyada ishlab chiqarilmaydi, shuning uchun ular chet elda sotib olinadi. Bunday holda, yetkazib berish harbiy-sanoat majmuasi bilan bog‘liq ishlab chiqaruvchilar tomonidan emas, balki oddiy tarqatish kompaniyalari tomonidan amalga oshiriladi. Umuman olganda, The Insider ma’lumotlariga ko‘ra, urushning ikki yili davomida Rossiyaga kamida 336 million dollarlik bunday mikrosxemalar import qilingan. 

Sanksiya ostidagi tovarlar Rossiyaga Germaniyadan kelyapti 

Rossiya armiyasi bilan hamkorlik qiluvchi «Promtex» kompaniyalar guruhi sanksiyalarga qaramay, 2023 yilda AQSh, Germaniya va Yevropa Ittifoqining boshqa davlatlaridan qariyb sakkiz million dollarlik ikki tomonlama maqsadli mahsulotlar import qilgan. Bunday xulosaga Germaniyaning Süddeutsche Zeitung (SZ), NDR va WDR nashrlari, Fransiyaning Le Monde gazetasi va Ukrainaning Trap Aggressor loyihasining 18 iyul kuni chop etilgan qo‘shma surishtiruvi mualliflari kelishdi.

Jurnalistlarning so‘zlariga ko‘ra, 2015 yilda Fransiyada «Promtex»ning ITGF deb nomlangan shu’ba korxonasi tashkil etilgan bo‘lib, uning direktori «Promtex» asoschisi Valeriy Shadrinning o‘g‘li Aleksey Shadrin bo‘lgan. Uzoq vaqt davomida u Rossiyaga tovarlar olib kirish bilan shug‘ullangan. Biroq, 2022 yil may oyida «Promtex» rasman ITGF aksiyalaridan voz kechdi va o‘sha yilning dekabr oyida Turkiyada Enütek Makina Sanayi nomli yangi shu’ba korxonasini ro‘yxatdan o‘tkazdi. 

Rossiya importi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni tahlil qilgandan so‘ng, surishtiruv mualliflari Enütek Makina Sanayi, shuningdek, «Promtex»ning Rossiyadagi shu’ba korxonalariga, shu jumladan Germaniyadan ham ikki tomonlama maqsadli tovarlar yetkazib berganligini aniqladilar. Qayd etilishicha, nemis yetkazib beruvchilari tovarlarning yakuniy oluvchisi Rossiya armiyasi bo‘lishi mumkinligini bilmagan bo‘lishi mumkin. Biroq, kamida bitta kompaniya Enütek Makina Sanayi orqali tovarlar Rossiyaga yuborilishi mumkinligini «tushungan», chunki 2022 yil 24 fevralgacha u muntazam ravishda «Promtex»ga turk kompaniyasi 2023 yilda buyurtma bergan xuddi shunday uskunani yetkazib bergan. 

Surishtiruv natijalariga ko‘ra, «Promtex» yarim o‘tkazgichlar, tranzistorlar, gazli prujinalar, metall qotishmalari, qo‘lda ishlatiladigan presslar va boshqa ikki maqsadli tovarlarni import qilgan. Ular, shuningdek, X-101 qanotli raketalariga o‘rnatilgan Amerikaning Molex kompaniyasi mikrosxemalarini o‘z ichiga oladi. Ushbu raketalardan biri iyul oyi boshida Kiyevdagi «Oxmatdet» bolalar shifoxonasiga tushgan. Zarba natijasida ikki kishi halok bo‘ldi, yana 50 kishi yaralandi. Valeriy Shadrin hali G‘arb sanksiyalariga uchramagan.